تغذیه کودکان

علارقم تلاشهای صورت گرفته همچنان سوء تغذیه مهمترین مشکل در کشورهای در حال توسعه است مصرف پفک، چیپس، نوشابه های گاز دار، سس های چرب و....عامل مهم این مشکل برای کودکان است این عوامل به علت سیری کاذب در کودک و محروم شدن کودک از غذای اصلی باعث کوتاه قدی متوسط و شدید، لاغری، کاهش وزن، کاهش ضریب هوشی، افزایش بیماریها، کاهش قدرت یاد گیری می شود. این دریافت کم مواد غذایی سبب میشود تا کودک به کم غذا خوردن عادت کند و قدوقامتش کوچک شود. تا با غذای کم بتواند به حیات ادامه دهد. غذا های آماده که در بعضی فروشگا ه ها ی مواد غذایی وجود دارد از نظر آهن، کلسیم، ویتامین (A ، C ، B ) و اسید فولیک فقیراست و در این غذا ها میزان کلسترول، چربی و سدیم بالا است و لذا علاوه بر کمبود های تغذیه ای مشکلات اضافه وزن، چاقی، سستی و عدم تمرکز حواس برای کودکان به وجود می آورد. به جای سوسیس، کالباس، پیتزا بهترین همبر گر را با گوشت برای کودکان خود تهیه نمایید. و توجه داشته باشید که مصرف مداوم نوشابه های گاز دار باعث چاقی در کودکان و کاهش کلسیم بدن آنها می شود. باید به کودکان تشخیص غذای سالم از ناسالم را نشان داد و علاقه کودکان را از طریق مشارکت دادن آنها در پخت غذا وچشیدن طعم غذا بر انگیخت این مسائل به ایجاد عادات غذایی در کودکان کمک می کند و تا آخر عمر با آنها باقی می ماند.

چاقی در کودکان:

در 2- 3 دهه اخیر چاقی مخصوصا در کودکان 4-5 ساله شیوع زیادی داشته و بسیاری از این کودکان چاق در بزرگسالی نیز چاق می مانند. کودکان وقت کمتری را به ورزش و تحرک اختصاص می دهند. و اغلب وقت خود را صرف تماشای تلویزیون و بازی های رایانه ای می نمایند. و خانواده ها نیز به دلیل گرفتاری زمان کمتری را برای طبخ غذا در منزل اختصاص می دهند و لذا غذاهایی مثل سوسیس، کالباس،پیتزا، همبرگر، و سیب زمینی های نیمه سرخ شده منجمد افزایش یافته است و باعث چاقی در کودکان شده است. البته تاریخچه خانوادگی بر چاق ماندن کودک در بزرگسالی موثر است. 80  درصد کودکانی که هردو والدشان چاق هستند به چاقی مبتلا می شوند و اگر یک والد چاق باشد 40 در صد کودکانشان با چاقی مواجه هستند. و فقط 10 در صد کودکانی که والدینشان چاق نیست به وزن زیاد مبتلا هستند. ژنتیک وعوامل محیطی ( تماشای تلویزیون، رژیم غذایی، محیط شهری و روستایی ) نقش مهمی در چاقی دارد مشکلات و دعواهای خانوادگی نیزسبب رفتارهای غلط تغذیه ای در کودکان شده و احتمالا چاقی آنها می شود. دعواهای خانوادگی سبب کاهش محبت به کودک می شود وکودک چون احساس مثبتی نسبت به خود ندارد این مسئله باعث پرخوری عاطفی در کودک می شود. بهترین شرایط تغذیه برای یک کودک وقتی است که والدین نه بیش از اندازه سخت گیر و نه بیش از اندازه آسان می گیرند. تعین وجود چاقی در کودکان چندان آسان نیست و اندازه گیری ضخامت پوست در افراد چاق ممکن است دقیق نباشد.BMI ( وزن بر اساس کیلوگرم بر قد بر اساس متر مربع ) در بزرگسالان اگر بیش از 25 باشد به معنای وزن زیاد و بیش از 30 به معنای چاقی است. در کودکانBMI با تغیر سن دچار تغییر می گردد. لذا از منحنی های صدک خاص سن و جنس ارزیابی BMI امکان پذیر می شود. اگر بیش از صدک 85 باشد نشانگر در معرض خطر و اگر بیش از 95 باشد نشانگر وزن زیاد می باشد. درمان چاقی مشکل است اقدامات درمانی بایستی ترکیبی از آموزش، تعدیل رفتار بیمار، ورزش و رژیم غذایی باشد رژیم غذایی که میزان کالری آن 30 درصد کمتراز کالری مصرفی قبلی باشد ( کل کالری 1000 -1500) برای شروع درمان در کودکان چاق مناسب است. دارو درمانی هم در کودکان مورد قبول نمی باشد. اعمال جراحی جهت درمان چاقی در کودکان به ندرت انجام می شود. در صورتی این کودکان چاقی خود را درمان نکند به بیماریهایی چون ( دیابت، فشار خون، افزایش چربی خون و بیماری افسردگی ) گرفتارمی شوند

نیاز کودکان به کلسیم: کلسیم یک ماده ضروری برای بدن کودکان است و در صورتی که این ماده کمتر از نیاز بدن به کودکان برسد آنها در بزرگسالی دچار استئوپروز می شوند. اهمیت صبحانه خوردن را به کودکان آموزش دهید. و به کودک بگویید نان برای تامین انرژی، پنیر برای تامین پروتئین بدن، شیر برای تامین کلسیم و افزایش قد و کره برای تامین ویتامین Aو Dمیباشد سعی کنید آنها را متقاعد کنید. اگر کودک شیر دوست نداشت زیاد اسرار نکنید مقداری کاکائو با موز یا پودر نارگیل به آن اضافه کنید تا آنها به خوردن شیرعلاقه پیدا کنند.

مقدار توصیه شده روزانه کلسیم:

کودکان 1-3 ساله 350 میلی گرم

کودکان 4-6 ساله 450 میلی گرم

کودکان 7-10 ساله 550 میلی گرم

کودکان 11-18 ساله 1000 میلی گرم روزانه برای پسران

کودکان 11-18ساله 800 میلی گرم روزانه برای دختران

کودکان را به خوردن شیر و ماست تشویق کنید. و درصورتی که درخواست بستنی کردند برای آنها بخرید. پنیر را روی نان تست مالیده و به عنوان میان وعده به کودکتان بدهید. کودکانی که شیر نمی نوشند یا از فراورده های لبنی نمی خورند ممکن است به مکمل های کلسیم نیاز داشته باشند نیاز به کلسیم در نوجوانان زیاد است.

چند نوع صبحانه برای افزایش انرژی و تامین کلسیم در کودکان:

نان و پنیر و مغز گردو+ یک لیوان شیر

نان و پنیرو گوجه فرنگی + یک لیوان شیر

نان و پنیروخیار + یک لیولن شیر

نان و تخم مرغ و گوجه فرنگی + یک لیوان شیر

نان و کره و مربا + یک لیوان شیر

نان و پنیر و خرما + یک لیوان شیر

نان و عدسی + یک لیوان شیر

نلن و حلیم + یک لیوان شیر

نان و لوبیا + یک لیوان شیر

نان و آش + یک لیوان شیر

نیاز به انرژی در کودکان:

اغلب کودکان و نوجوانان فکر می کنند که برای تغیه سالم باید غذای زیادی بخورند و حال اینکه اینطور نیست یک رژیم غذایی سالم و پر انرژی غذایی است که در بر گیرنده تمام غذاهای سالم ( گوشت بون چربی، غلات کامل، میوه ها و سبزیجات ) باشد. لذا برای حفظ سلامتی باید از تمام گروه های غذایی استفاده کرد.و مقدار دریافت غذا برای تامین انرژی در موارد مختلف متفاوت است به عنوان مثال میزان انرژی مورد نیاز به ازای هر کیلو گرم وزن بدن در یک نوجوان 18 ساله بسیار کمتر از یک شیر خوار 18 ماهه است. زیرا وزن شیر خوار در طی مدت کوتاهی دو برابر می شود. در حالی که در کودکان بزرگتر طی 5-10 سال دو برابر می شود همچنین نیاز به انرژی در بیماریها ی خاص یا کودکانی که انرژی زیادی در ورزش مصرف می کند یا بسیار فعال هستند تقریبا دو برابر حالت عادی می باشد در حالت عادی نیاز کودکان به انرژی طبق جدول زیر می باشد.

به خاطر داشته باشید که معده کودکان بسیار کوچک تر از معده بزرگسالان است و نیازی نیست که یک کودک به اندازه خواهر یا برادر بزرگترش بخورد. به کودکتان بر اساس کالری که در جدول بالا آمده غذا بدهید. اجبار کردن کودک نق زدن و رشوه دادن به کودک برای تمام کردن غذای بشقابش منجربه اضافه وزن کودک می شود و بعدا ترک این عادت بسیار مشکل است ( البته عوامل زیادی مانند ژنتیک، فیزیو لوژیک، محیطی, عادات غذای خاص، عدم فعالیت بدنی، کالری بیش از حد مواد غذایی، مصرف قند و چربی زیادی، عاطفی و روانی در بروز چاقی نقش دارند. ) لذا کودک با بستن لب هایش، پس زدن ظرف غذا و با ریختن غذا روی زمین به شما می گوید که دیگر کافی است شما کودک را وادار به خوردن غذا نکنید. بر اساس کالری مورد نیاز کودک غذایی که شامل تمام گروه های غذایی باشد به او بدهید. اگر کودک سیر نشد به او سبزیجات یا میوه های تازه بدهید تا سیر شود.

و غذای اضافه تر به کودک ندهید تا دچار چاقی اضافی نشود. اگر کودک20 درصد از وزن نرمالش بیشتر بود چاق در نظر گرفته می شود.

تعدادی از نیازهای بدن در سنین 1- 6 سال:

درمان چاقی در کودکان: درمان چاقی در کودکان آسان نیست زیرا کودکان در حال رشد هستند و ممکن است درمان چاقی به رشد آنها آسیب وارد کند ولی با ورزش و رژیم غذایی مناسب و آموزش و اصلاح رفتار کودک می توان به او کمک کرد چند توصیه غذایی علاوه بر موارد ذکر شده در متن بالا نیز می تواند به کاهش وزن کودک کمک کند 1- مصرف میوهای تازه یا خشک شده و غلات همراه با شیر به جای شیرینی و قند ها 2- مصرف سیب زمینی، ماکارونی، نان و برنج به جای چیپس و غذاهای سرخ کردنی 3- کم کردن دفعات میان وعده ها درتمام وعده های غذایی

تغذیه در کودکان 1-6 ماه:

در کودکان از بدو تولد تا 6 ماهگی شیر مادرغذای کودک را تشکیل می دهد. چند روز اول که شیر مادر به صورت آغوز است کودک بایستی از این شیر استفاده نماید تا بدنش در مقایل بیماریها مقاومت پیدا کند. شیرمادرقابل هضم و پاک و تمیز است و ایجاد حساسیت یا آلرژی نمی کند. از روز 15 تولد بایستی روزانه 25 قطره مولتی ویتامین و 20 قطره ویتامینA+B به کودک داد. در شیش ماه اول زندگی به کودک فقط شیر مادر را بدهید. زیرا شیر مادر نیاز به گرم کردن ندارد جهت مصرف آماده می باشد و نیاز به آب جوشیده و ظرف تمیزندارد وعاری از میکروب است شیر مادر دارای کلسترول، تورین واسید های چرب امگا 3 می باشد که شیر خشک ندارد کودکی که از شیر مادر تغذیه میکند دچاراسهال یا بیماریهای عفونی نمی شود اگر مادرآلرژی داشته باشد کودک با خوردن شیر مادرحساسیت زدایی پیدا می کند و دچارآلرژی نمی شود. برای اینکه بفهمیم شیر مادر نیاز کودک را بر طرف می کند از منحنی رشد با توجه به سن کودک استفاده نمایید.

تغذیه در کودکان 6 -12 ماه:

غذای کمکی را از شش ماهگی شروع کنید.زیرا آهن شیر مادر کم است و در سن شش ماهگی کودک نیاز به آهن زیادی دارد و از 9 ماهگی نیاز به انرژی بیشتری دارد و باید با غذا تامین شود البته اول شیر مادر را بدهید به دنبال آن غذای کمکی را بدهید و حتی دفعات تغذیه با شیر مادررا بیشتر کنید. مواد غذایی را به تدریج به غذای کودک اضافه نمایید .حتما بین مواد غذایی مختلف یک هفته فاصله باشد تا شیر خوار به غذا عادت کند. بعد غذای جدید بدهید این باعث می شود اگرکودک به غذایی حساسیت داشته باشد مشخص شود غذا ها در ابتدا رقیق و غلظت آن کمی بیشتر از شیر مادر باشد و به تدریج غلظت آن اضافه شود. در هفته اول ماه هفتم از فرنی با آرد برنج استفاده کنید. روز اول یک قاشق مربا خوری و سپس روزانه یک قاشق تا روز چهارم اضافه نمایید و روز پنجم 8 قاشق مربا خوری ( صبح، ظهر، عصر و شب هر بار دو قاشق ) و روز 6 و7 دوازده قاشق ( هر نوبت 3 قاشق ) بدهید.

هفته دوم را با حریره بادام شروع کنید از یک قاشق مربا خوری شروع نمایید و مانند فرنی اضافه نمایید و به تدریج از فرنی کم کرده و به جای آن حریره بادام را بدهید. از هفته سوم سوپ را برای کودک شروع کنید بدین صورت که صبح، عصر، شب 3 قاشق مرباخوری حریره یا فرنی ولی ظهر علاوه بر حریره و فرنی یک قاشق مربا خوری سوپ نیز به کودک بدهید و روزانه یک قاشق مربا خوری به سوپ ظهر و شب اضافه و از فرنی و حریره کم کنید تا مقدار سوپ به 3-6 قاشق مربا خوری روزانه برسد.

توجه: سوپ کودک نباید نمک، شکر یا چاشنی داشته باشد تا یک سالگی از اسفناج استفاده نکنید. کدو، کرفس و لوبیا سبز را اول بپزید و بعد به سوپ اضافه نمایید. هر سه روز یک نوع سبزی ( جعفری،  گیشنیز، کدو، هویج، گوجه فرنگی، کدوحلوایی، کدو سبز، کرفس و سیب زمینی ) به سوپ کودک اضافه کنید

از دو هفته اول ماه هشتم زرده تخم مرغ را هم به غذای کودک اضافه کنید ابتدا تخم مرغ بیست دقیقه بپزید و سپس زرده آنرا جدا کرده و سپس به اندازه یک نخود آنرا در شیر مادر یا کمی آب جوشیده حل کرده و به کودک بدهید و به تدریج اضافه کرده تا روز دهم به یک زرده کامل برسد. و از روز دهم نصف زرده هر روزبه کودک بدهید یا یک زرده تخم مرغ در یک روز و روز دیگر5-6 قاشق مربا خوری فرنی یا حریره بادام بدهید. از وسط ماه هشتم پوره سبزیجات ( سیب زمینی، کدو حلوایی، هویج ) را به غذای کودک اضافه نمایید. و به جای یک وعده فرنی به کودک پوره سبزیجات بدهید. از 9 ماهگی حبوبات ( عدس، ماش ) را به غذای کودک اضافه نمایید لوبیا چیتی و قرمز را قبلا خیس کرده و پوست آنرا جدا و به سوپ کودک اضافه نمایید. از هفته دوم ماه نهم آب میوه به کودک بدهید ابتدا یک قاشق مربا خوری آب میوه را با یک قاشق آب جوشیده سرد شده مخلوط کرده و به کودک بدهید و سپس به شش قاشق آب میوه خالص در روز برسانید. آب میوه را بعد از حریره یا فرنی ساعت ده صبح بدهید. از ماه دهم به جای آب میوه خود میوه را به کودک بدهید یک قاشق مربا خوری میوه (هلو، سیب، موز، گلابی ) خوب بشوئید پوست و هسته آنرا جدا نمایید و با پشت قاشق له کرده و به کودک بدهید ازهفته سوم ماه دهم کته نرم که در آبگوشت یا آب مرغ پخته می شود و یا گوشت ماهی بدون تیغ همراه کته نرم به کودک بدهید توجه داشته باشید که میوه ها و سبزیجات جزء غذا هایی است که باید در اواخر سال اول به غذای کودک اضافه شود ازماه 11 و 12 هم تنوع غذایی کودک را زیاد کنید و بسته به اشتهای کودک از سوپ، کته و پوره استفاده کنید ولی چاشنی به غذایش اضافه نکنید.

توجه : از ماه اول تا ماه دوازدهم غذای اصلی کودک شیر مادر است و از ماه ششم غذا به صورت کمکی به کودک داده شود و شیر مادر یا شیر خشک را حتما به کودک بدهید.

در زیر یک سالگی غذا های زیر را به کودک ندهید.

سفیده تخم مرغ، میگو، بادام زمینی، شکلات، ترشی، خربزه، کیوی، البالو، گیلاس، نخود، لپه، عسل غیر پاستوریزه، پنیرفلفل و ادویه، نمک آب میوه صنعتی،  نوشابه های گاز دار، نمک، شکر، قند، میوه های لهیده، ذرت، دانه انگور، دانه کشمش، آجیل، سوسیس، اسفناج، کلم، قهوه وچای، شیر گاو، انواع توت ها، کیوی